การจักสานที่ขายอยู่ในปัจจุบันนี้จะมีวัสดุที่ใช้กันอยู่ทั่วไปหลากหลายอย่างโดยวัสดุเหล่านั้นมาจากพืชที่เราสามารถพบเห็นได้ในประเทศไทย เช่น ผักตบชวา ต้นกก ใบตาล ใบลาน หวาย ไม้ไผ่ แต่ที่นิยมนำมาใช้ทำงานจักสานมากที่สุดคือ ไม้ไผ่และหวาย เนื่องจากคงทน ราคาไม่แพง เป็นวัตถุดิบหาได้ง่ายและมีอยู่ทั่วไป
วันนี้ร้านจับสานจะพาทุกคนไปรู้จักกับลวดลายของงานจักสานที่นอกจากจะทำให้เรามีความรู้ในการไปเลือกลายที่ชอบแล้ว ลวดลายที่อยู่บนชิ้นงานก็สามารถบอกได้ว่าผู้ซื้อมีความชอบ มีรสนิยมแบบไหนหรือถ้าเราเป็นคนที่ไม่เคยซื้อชิ้นงานจักสานมาก่อน บทความนี้ก็จะเป็นตัวอย่างลวดลายพื้นฐานให้เราได้นำไปเลือกลายสานที่ชอบหรือไปเป็นแบบสานให้ช่างสานตามลายที่เราต้องการได้นั่นเอง
ลวดลายในการจักสานที่เป็นลายพื้นฐานในปัจจุบัน แบ่งตามลักษณะการใช้งานได้หลากหลายทั้งจากลายที่มีมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ลายที่เกิดจากช่างที่คิดลวดลายขึ้นมาและลายที่ใช้เฉพาะชิ้นงานใดชิ้นงานหนึ่ง แต่วันนี้ที่เราเอามานำเสนอให้ผู้อ่านจะมีลายสาน 9 ลักษณะคือ
1. ลายสามขึ้นลง เป็นลายที่ใช้สำหรับทำภาชนะหรือเครื่องใช้ภายในบ้าน เช่น หวดนึ่งข้าว เพราะเอกลักษณ์ของลายนี้คือมีลักษณะทรงจั่วใช้ลายขัด สาม และสองมาเป็นตัวประสานของการสานให้แน่นและใช้งานได้นาน
2. ลายดีหล่ม เป็นลายที่ใช้สำหรับทำส่วนท้ายของตะกร้าหาบของ โดยเป็นทรงกระบอกก้นสอบเป็นสี่เหลี่ยมที่สามารถใช้ได้ทั้งการหิ้วและการหาบคอน
3. ลายครุ เป็นลายที่ใช้สำหรับทำตะกร้าที่สามารถใช้บรรจุน้ำได้ จะมีการสานที่แน่นและมีรูปทรงเป็นทรงกระบอก ก้นสอบเป็นสี่เหลี่ยมคล้ายตะกร้าหาบเพื่อการใช้ตักและบรรจุน้ำ
4. ลายครุบ เป็นลวดลายที่ใช้สำหรับภาชนะที่ใช้นึ่งข้าว คือ มวย ซึ่งมีลักษณะทรงกระบอกส่วนล่างจะแคบ มีลักษณะคล้าย ๆ หวดนึ่งข้าวแต่จะมีความแข็งแรงทนทานกว่าเพราะลายนี้จะมีความหนาจากการสานถึง 3 ชั้น
5. ลายก้นลิง เป็นลายสานที่ส่วนมากจะพบว่าอยู่ส่วนท้ายของกระติบข้าวเหนียว ลักษณะของลายจะเป็นกากบาทสามเหลี่ยมและมีความทนทานต่อการใช้งานที่ใช้สำหรับใส่ข้าวเหนี่ยวนึ่ง
6. ลายสาม เป็นลวดลายที่พบบนภาชนะเครื่องใช้ คือ กระจาด ลักษณะลายจะคล้ายกับลายครุ แต่จะมีเส้นตั้งสองเส้นและมีความชิดถี่ของเส้นมากกว่า
7. ลายกระด้งฝัด ลายนี้จะมีลักษณะลายคล้ายกับลายครุ แต่จะมีความห่างของเส้นนอนมากกว่าโดยลายนี้เป็นลายสานเพียงลายเดียวที่ใช้สำหรับกระด้ง ที่มีรูปทรงกลมแบน ใช้สำหรับฝัดสิ่งที่ไม่ต้องการออก
8. ลายตาแหลวมืด เป็นลายที่พบบนส่วนฝาปิดของก่องข้าว เป็นลายสานที่มีทั้งความสวยงาม ความเหนียวและความทนทานที่เหมาะกับการนำมาใช้งานที่ทนความร้อนและความชื้น
9. ลายสองขึ้นลง เป็นลายที่ใช้สำหรับทำภาชนะคือ กระชอน และหวดนึ่งข้าวเหนียว มีลักษณะของลายคือมีลักษณะทรงจั่วใช้ลายขัดขึ้น-ลงมาเป็นตัวประสานของการสานให้แน่นและใช้งานได้นาน
ลวดลายในการจักสาน เพื่อขึ้นรูปทรงของเครื่องจักสานนั้นเป็นวิธีที่มีแบบแผน และมีระบบระเบียบอย่างหนึ่งเพื่อการสร้างโครงสร้างของเครื่องจักสานให้เกิดการเชื่อมต่อซ้ำ ๆ กันไป โดยใช้ลักษณะการขัดกันของเส้นตอกหรือวัสดุอื่น ๆ ที่ใช้จักสานได้เพื่อให้เกิดแรงยึดเหนี่ยวระหว่างกันจนเป็นผืนแผ่นเพื่อเป็นผนังของโครงสร้างเครื่องจักสานตามต้องการ ร้านจับสานของเรามีลายที่สานทั้งตามแบบลายเดิม และลายใหม่ที่ช่างสานออกแบบคิดค้นมาซึ่งลูกค้าสามารถออกแบบลวดลายตามที่ชอบได้(ทางร้านจะประเมินลายให้อีกที) และรับประกันได้ว่าชิ้นงานสานทุกชิ้นของร้านเรามาจากช่างฝีมือทุกชิ้น โดยในตอนนี้ที่ร้านจับสานของเรามีลายที่เป็นเอกลักษณ์ของร้านคือ
1. ลายข้าวหลามตัด
2. ลายดอกพิกุล
หากใครที่อ่านบทความนี้จบแล้วอยากดูสินค้าของร้านเราก็สามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ ร้าน ‘จับสาน’ โทร: 088 829 8000 หรือ Facebook/จับสาน และดูสินค้าอื่น ๆเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ https://jubsann.com/ ได้เลยนะคะ
